بورس و بازارهای مالی
انواع بازارهای مالی (آتی و آپشن)
شهریور
دسترسی سریع
بازارهای مالی که جزء جذابترین بازارهای سرمایه گذاری هستند به دو دسته بازارهای سنتی و بازارهای نوین تقسیم می‌شوند. که در ادامه به بررسی این دو بازار و نکات آنها می‌پردازیم.
1. بازارهای سنتی
بازارهای سنتی بازارهایی یک طرفه هستند و افراد فقط می‌توانند از رشد قیمت ها کسب سود کنند. به این صورت که شخصی در قیمت مناسب سهام یا کالایی را خریداری می‌کند و بعد از مدتی که قیمت رشد خوبی کرد و یا احتمال رشد بیشتر کم رنگ شد، در قیمت‌های مناسب آن سهام یا کالا را می‌فروشد. تفاوت خرید و فروش سود معامله میشود. اگر این شخص در معامله‌گری حرفه‌ای باشد فقط می‌تواند در قیمت های بالاتر یا بعد از کاهش کمی از سود، معامله خود را نقد کند.
2. بازارهای نوین
در این نوع از بازارها مانند بازار ابزار مشتقه یا بورس‌های پیشرفته جهانی مثل نزدک و فارکس شما این امکان را دارید که علاوه بر رشد قیمت‌ها از افت قیمت‌ها هم کسب سود کنید. به این صورت که شخصی سهام یا کالایی را در بازار خریداری می‌کند( منظور از کالا در بازارهای آتی و آپشن طلا، زعفران و این قبیل چیزا است) این شخص بر اساس اینکه کالا یا سهامی که دارد در آینده رشد یا افت می‌کند، وارد معامله خرید و فروش میشود. اگر قیمت ها رشد کرد و فرد در معامله خرید بود که از رشد قیمت‌ها سود می‌برد. اگر قیمت‌ها افت کند و پیشبینی فرد درست باشد در این حالت فرد از معامله فروشی که باز کرده کسب سود می‌کند.
ویژگی جالب دیگر بازارهای نوین داشت لوریج یا اهرم است. در بازارهای سنتی هر شخص به میزان سرمایه خود اجازه معامله دارد ولی در بازارهای نوین هر شخصی می‌تواند چند برابر سرمایه خود معامله کند . متناسب با عدد اهرمی که فرد مشخص کرده و حرکت قیمت در بازار ، سود یا زیانی که فرد می‌کند چند برابر میشود. البته استفاده از لوریج یا اهرم مستلزم این است فرد مهارت و تجربه کافی کار در بازار را داشته باشد.
ابزارهای مشتقه
ابزارهای هستند که قیمت و ارزش آن ها از یک نوع دارایی که اصطلاحا به آن دارایی پایه می‌گویند، مشتق میشود. در چنین قراردادهایی که مبتنی بر یک کالا هستند، اگر قیمت دارایی پایه رشد کند، حتما قیمت قرارداد هم رشد خواهد کرد و بالعکس. مانند قرادادهای آتی، اختیار معامله، قراردادهای سواپ و غیره
قرارداد آتی
در این قرارداد مشتقه، طرفین متعهد به تحویل کالا و پرداخت وجه آن در تاریخ مشخصی در آینده می باشند و برای تضمین انجام تعهد باید خریدار و فروشنده هر کدام مبلغی را نزد طرفی امین (بانک) قرار دهند. بعنوان مثال فرض کنید که قیمت طلا برابر با A باشد در این حالت داریم که پیشبینی فرد شماره یک مبنی بر رشد قیمت طلا در 5 ماه آینده است. و پیشبینی فرد شماره دو مبنی بر افت قیمت طلا در 5 ماهه آینده است. در قیمت A که قیمت طلا است هیچکدام از دو فرد شماره یک و دو بهم طلا و پولی را نمی‌دهند و تنها جهت تضمین و رسمیت بخشیدن به قرارداد و تعهدات خود مبلغی مشخص را نزد بانک یا کارگزار مربوطه به عنوان ودیعه برای انجام تعهدات خود قرار می‌دهند. در این حالت از معامله در قرارداد آتی 3 حالت برای ما پیش می‌آید.
حالت اول : در 5 ماه آینده قیمت طلا 20 درصد رشد می‌کند. در این حالت پیشبینی فرد شماره یک درست از آب در می‌آید و مبلغ 20 درصد از حساب فرد شماره دو برداشته میشود و به حساب فرد شماره یک واریز میشود.
حالت دوم : در 5 ماه آینده قیمت طلا 20 درصد افت کند. در این حالت پیشبینی فرد شماره دو درست از آب در می‌آید و مبلغ 20 درصد از حساب فرد شماره یک برداشته میشود و به حساب فرد شماره دو واریز میشود.
حالت سوم : قیمت طلا تغییر نمی‌کند و سود یا زیانی به هیچکدام از این دو طرف وارد نمی‌شود.
ویژگی قراردادهای آتی
- کالای مشخص
- قیمت معین در زمان حال
- پرداخت در زمان آینده‌ای معلوم
- تحویل در زمانی مشخص و معلوم
- تعهد طرفین قرارداد
- وجه ضمانت قرارداد نزد بانک
اختیار معامله یا آپشن
در این نوع از معاملات طرف خریدار قرار داد حق دارد (الزامی ندارد) که مقداری مشخص از دارایی ذکر شده در قرار داد را طبق تاریخ مشخص و در مبلغی معینی بخرد یا بفروشد. ولی فروشنده اختیار معامله در قبال دریافت مبلغ معینی از خریدار اختیار معامله بر اساس مفاد قرارداد ملزم به فروش آن دارایی است (اختیار ندارد از سمت خود) . پولی که طرف سمت اختیار خرید به فروشنده می‌دهد دیگر قابل برگشت نیست و خریدار تنها اختیار دارد قرارداد را اجرا بکند یا نکند.
این قرارداد مشابه قرارداد آتی است با این تفاوت که در قرارداد آتی دو طرف قرار داد باید به تعهدات خود عمل بکنند ولی در قرارداد آپشن یا اختیار معامله یک طرف متعهد و یک طرف دیگر اختیار دارد که شرایط معامله را اجرا بکند یا نکند. معمولا طرف دارای اختیار مختار است به استفاده کردن یا نکردن از شرایط قرارداد و طرف دیگر (فروشنده اختیار معامله یا فروشنده آپشن) ملزم به اجرای شرایط قرارداد طبق نظر شخص دارای اختیار است. ویژگی دیگر این نوع معاملات این است که صرف نظر از میزان کاهش قیمت دارایی پایه میزان ضرری که خریدار اختیار معامله می‌کند ثابت و به میزان مبلغی است که بابت خرید اختیار پرداخته است. که این میزان ریسک ضرر کردن خریدار را می‌تواند تا حد زیادی نسبت به قراردادهای آتی کاهش بدهد.
بعنوان مثال فرض کنید شخصی با پرداخت مبلغ 1 میلیون تومان اختیار خرید 50 هزار سهم شرکت سایپا را با قیمت 200 تومان و سر رسید 6 ماه خریداری کرده است. اگر طی این 6 ماه قیمت سهام شرکت سایپا به عدد 300 تومان برسد، خریدار اختیار معامله 5 میلیون تومان به ازای پرداخت 1 میلیون تومان سود کرده است. (50 هزار ضربدر اختلاف قیمت سهام در طی 6 ماه که میشود 5 میلیون تومان)
که مختار است بعد 6 ماه اجرا کند شرایط را یا اجرا نکند. از طرفی دیگر فروشنده این اختیار به ازای دریافت 1 میلیون تومان بابت فروش این اختیار معامله، 5 میلیون تومان ضرر باید به خریدار اختیار معامله بدهد. اگر قیمت سهام سایپا در این مدت به زیر 200 تومان بیاید، در این حالت تنها زیانی که خرید اختیار معامله می‌کند پرداخت همان 1 میلیون تومان بابت خرید اختیار میشود و زیان بیشتر شامل حال خریدار نمی‌گردد. (ریسک سمت فروشنده اختیار معامله در این معاملات بیشتر است از طرف خریدار اختیار معامله)
منبع : اول بورس
